«Λήθινες» Μνήμες

Πριν τέσσερα χρόνια…

Μια εκπαιδευτική επίσκεψη, τρεις πόλεις της Γερμανίας, 5 μέρες παραμονής και 32 μαθητές που διψούσαν για το διαφορετικό, ήταν η αφορμή να «σκοντάψω» στις «λήθινες»* μνήμες του παρελθόντος. Έκτοτε, έχω «σκοντάψει» αρκετές φορές ξανά και ξανά, αλλά ποτέ δεν μοιράστηκα αυτή την εμπειρία.

Σήμερα…

Με μια άλλη αφορμή, πιο ρηχή και καθημερινή, σκόνταψα, μεταφορικά και κυριολεκτικά, τακτοποιώντας το υλικό της εκπαιδευτικής εκδρομής στη Γερμανία, σε φωτογραφίες, αποδείξεις, κάρτες εισόδου κλπ. και θυμήθηκα ανθρώπους και καταστάσεις, θυμήθηκα μια ξενάγηση στην περιοχή «Ehrenfeld» της Κολωνίας, θυμήθηκα άρθρα που διάβασα στη συνέχεια και άλλα πολλά που συνέβησαν τότε. Και ξαφνικά, συνειδητοποίησα, ότι κανείς μας, μαθητής ή καθηγητής, δεν έγραψε, δεν αποτύπωσε, δεν μοιράστηκε και φυσικά δεν δημοσίευσε τίποτα από την εμπειρία της λήθης και της μνήμης.

Αποφάσισα, λοιπόν, έστω και με καθυστέρηση 4 ετών, να γράψω και να μοιραστώ, να σκοντάψω, να σηκωθώ, να ξυπνήσω τη λήθη και τελικά να θυμηθώ.

Πριν τέσσερα χρόνια, υλοποιώντας ένα πρόγραμμα, αντιρατσιστικό, ανακάλυψα το project «Stolpersteine».

Τι είναι το Project Τέχνης «Stolpersteine» ή αλλιώς οι λίθοι μνήμης;

Οι Λίθοι Μνήμης είναι ένα project τέχνης, το οποίο εμπνεύσθηκε ο Γερμανός καλλιτέχνης Günther Demnig και το οποίο διατηρεί ζωντανή τη μνήμη της απέλασης και καταστροφής των Εβραίων, των Τσιγγάνων, των πολιτικά διωκόμενων, των ομοφυλοφίλων και άλλων πολλών στην εποχή του εθνικοσοσιαλισμού.

Ο καλλιτέχνης Günther Demnig ανασύρει τη μνήμη των θυμάτων της ναζιστικής εποχής, αφήνοντας τις πλάκες ορείχαλκου να εισέλθουν στο πεζοδρόμιο μπροστά από το τελευταίο σπίτι που έμεναν. Οι Λίθοι Μνήμης (Stolpersteine, μετάφραση: πέτρες που σκοντάφτεις) βρίσκονται σήμερα σε πάνω από 2.000 δήμους στη Γερμανία και σε είκοσι μία ευρωπαϊκές χώρες.

«Ένας άνθρωπος ξεχνιέται μόνο όταν το όνομα του έχει ξεχαστεί», αναφέρει ο Günter Demnig από το Ταλμούδ (εξωβιβλική συλλογή εβραϊκών κειμένων, προϊόν του μεσαιωνικού Ιουδαϊσμού, που αποτελεί τη συνέχεια της ιουδαϊκής Βίβλου). Οι πέτρες μπροστά από τα σπίτια φέρνουν στη ζωή τη μνήμη των ανθρώπων, που κάποτε ζούσαν εκεί. Στις πέτρες είναι γραμμένο: ΕΔΩ ζούσε …

Μια πέτρα.

Ένα όνομα.

Ένας άνθρωπος.

Ο καθένας μπορεί να χρηματοδοτήσει την παραγωγή και εγκατάσταση ενός STOLPERSTEIN για € 120.

Το χρονικό της τοποθέτησης λίθινων μνημών ξεκινά το 1995. Έκτοτε και μέχρι τον Αύγουστο του 2018 έχουν συνολικά τοποθετηθεί πάνω από 70.000 λίθινες μνήμες σε πάνω από 2000 κοινότητες.

Εμείς ήρθαμε σε επαφή με αυτό το project κατά την επίσκεψή μας στην Κολωνία πριν τέσσερα χρόνια. Λίγο πριν το ταξίδι μας, ανακαλύψαμε την ιστορία του εγχειρήματος και κλείσαμε μια οργανωμένη ξενάγηση με τη ομάδα μαθητών σε μια περιοχή της Κολωνίας, την περιοχή Ehrenfeld. H ξεναγός μας, η κυρία Keppel, μας καθοδήγησε στην περιοχή Ehrenfeld, όπου συνολικά έχουν τοποθετηθεί 50 λίθινες μνήμες. Εμείς «σκοτάψαμε» σε συνολικά 11 χάλκινες πέτρες. Σε κάθε μια από αυτές ακούσαμε την ιστορία του θύματος και της οικογένειάς του.

Ανασύραμε «λήθινες» μνήμες για τους:

Εδώ έμενε ο Moritz Spiro – βασανίσθηκε τη νύχτα των Κρυστάλλων. Σκοτώθηκε18.11.1938

Εδώ έμενε η Sarah Heumann – το γένος Meier (1863) – μεταφέρθηκε το 1942 στο Minsk. Δολοφονήθηκε 24.7.1942

Εδώ έμενε ο Bartholomäus Schink (1927) – φυλακίσθηκε από την Γκεστάπο Εκτελέσθηκε 10.11.1944 (14 χρόνων)

Εδώ έμενε ο Οtto Seligmann (1888) Εδώ έμενε η Ilse Elise Eiserfey μεταφέρθηκε 1941 στο LOOZ το γένος Esserholz (1881) Σκοτώθηκε 28.2.1942 μεταφέρθηκε 1941 στο LOOZ Δηλώθηκε νεκρή

Εδώ έμενε ο Roland Lorent (1920) φυλακίσθηκε κι εκτελέσθηκε 10.11.1944

Μια οικογένεια με πέντε μέλη καταγωγής Ρομά: 1) Έτος γέννησης: 1882 -δολοφονήθηκε στο Auschwitz 2) Έτος γέννησης: 1898 -δολοφονήθηκε στο Auschwitz 3) Έτος γέννησης: 1909 -μεταφέρθηκε στο Auschwitz 21.5.1940 4) Έτος γέννησης: 1930 -δολοφονήθηκε στο Auschwitz 5) Έτος γέννησης: 1918 -μεταφέρθηκε στο Auschwitz 21.5.1940

11 χάλκινες πέτρες…

11 «λήθινες» μνήμες…

11 ονόματα

11 άνθρωποι

από τα εκατομμύρια θύματα του ολοκαυτώματος.

Στην Ελλάδα έχουν τοποθετηθεί λίθοι μνήμης στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Τον Σεπτέμβριο του 2015 τοποθετήθηκαν οι πρώτοι Λίθοι Μνήμης, για να θυμόμαστε τους 149 μαθητές του Α’ Γυμνασίου Αρρένων, θύματα του Ολοκαυτώματος. Στις 19 Οκτωβρίου του 2016 επανήλθαν από τη λήθη ακόμη πέντε Εβραίοι εργαζόμενοι του λιμανιού, με την τοποθέτηση αντίστοιχων λιθών μνήμης δίπλα στο Μουσείο του Κινηματογράφου.

Και η παρέμβαση συνεχίζεται.

Όπου υπάρχουν «λήθινες» μνήμες να ανασυρθούν και

όπου υπάρχουν Άνθρωποι με Α κεφαλαίο να τις ανασύρουν.

Για να μπορούμε να κοιτάζουμε στο μέλλον, πρέπει να θυμόμαστε το παρελθόν.

Για να έχουμε τουλάχιστον την ελάχιστη πιθανότητα να ανακτήσουμε την ανθρωπιά που χάθηκε εκείνα τα απάνθρωπα χρόνια.

Για να μπορεί η λήθη να ξυπνήσει…

*Λογοπαίγνιο – «Λήθινες», από τη λήθη και το λίθινο, γιατί αναφερόμαστε στη μνήμη που ξεχάστηκε και ανασύρεται με τη βοήθεια του λίθου, δηλαδή της πέτρας.

Οι φωτογραφίες είναι από το φωτογραφικό αρχείο του Νικόλαου Κοκκινάκη (Διευθυντής του 2ου ΓεΛ Νέας Ιωνίας).

Δικτυογραφία:

Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Κοεμτζίδου